Uit ADO 139

De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen

Forse winst voor CD&V, winst voor Fusiebelangen 

De algemene resultaten van de ver­kiezingen zijn erg duidelijk: CD&V ging in een klap met haast 10% vooruit en haalde 2 zetels meer binnen. Daarmee bleven ze nipt onder het niveau van Fusiebelangen dat met 3,6% groeide tot 36,2%. Op elke drie kiezers stemde er één voor Fusiebelangen, een andere voor CD&V. Het verschil tussen CD&V en Fusiebelangen bedroeg 152 stemmen. De 333 ingeschreven kiezers die afwezig bleven, hadden het verschil kunnen maken, en ook de 330 kiezers die blanco stemden.

Alle partijen werden wat geholpen doordat er minder partijen waren dan voorheen: Volksunie kwam niet meer apart op en ook het Vlaams Blok zag het hier niet meer zitten. Ruim 10% kiezers van 2000 moesten daardoor een nieuw politiek onderdak vinden. Er waren bovendien ook 439 meer kiezers in Oud-Heverlee dan in 2000.

Groen! verloor 1,2% stemmen en daardoor ook een zetel. Sp.a verloor 1,6% stemmen en moest eveneens een zetel inleveren. In verlies gaat het ogenschijnlijk om kleine aantallen: Groen! verloor 27 stemmen, en sp.a 69 stemmen. Er waren echter 1130 stemmen (van Volksunie, Vlaams Belang en het groter aantal kiezers) extra te verdelen. Een klein absoluut verlies is dus eigenlijk een groot verlies.

De voorkeurstemmen

Marianne Thyssen klopte Albert Vandezande in voorkeurstemmen: 1359 kiezers gaven haar een voorkeurstem. Dat zijn er 56 meer dan Vandezande die met 1303 voorkeurstemmen zijn verlies van 2000 weer goed maakte.

Naar populariteit kan dat aardig tellen: 17,08% van alle kiezers stemde voor Marianne Thyssen, 16,38% voor Albert Vandezande. Met dat cijfer kunnen Marianne en Albert aardig meedoen in de rangschikking van nationale politici: dat is beter dan Bart Somers (16,2%) in Mechelen, Stefaan De Clerck (16,1%) in Kortrijk, Jean-Luc Dehaene (13,9%) in Vilvoorde, Johan Vande Lanotte (12,5%) in Oostende of Patrick Dewael (11,9%) in Tongeren.

Yves Leterme (21%) in Ieper, Louis Tobback (21,5%), Herman De Croo (26,3%), Pieter De Crem (41,6%) of Kris Poelaert (59,4%) in Herne spelen wel een klasse hoger.

Dat politiek een harde stiel is, mochten anderen ondervinden: Joris Vanderveeren verloor in één klap 32% van zijn voorkeurstemmen van 2000; ook Yvette Desmet (-27%), Frans Rentmeesters (‑24%) en Lizette D’Hondt-Deridder (‑23%) kregen een stevige dreun.

Adri Daniels haalde 87% meer voorkeurstemmen dan in 2000, en werd daarmee in plaats van Marc Rom de sterke tweede man van CD&V. Hij mag daardoor wellicht als eerste kiezen of hij OCMW-voorzitter wordt of schepen blijft. Bert Van Hamel haalde op de CD&V-lijst een dubbel aantal stemmen in vergelijking met zijn persoonlijk resultaat op de Volksunielijst van 2000. Ook Alexander Binon, Rita Decock en Marc Rom zagen hun persoonlijke score met enkele tientallen percenten stijgen. OCMW-voorzitter Goedhuys kwam niet goed thuis op 8 oktober met een verlies van 6% en raakte met 192 stemmen niet verkozen. VKT-voorzitter Jules Albrechts leverde bijna 20% van zijn stemmen in en strandde op 145 stemmen.

Bij al die voorkeurstemmen moet je er wel oog voor hebben dat het aantal traditionele voorkeurstemmers en lijststemmers sterk verschilt naargelang de partij. Bij Groen! werden haast dubbel zoveel lijststemmen gegeven (298) als bij de rest (Fusiebelangen: 164, CD&V 173, sp.a 151). Dat scheelt wel een slok als je dan individueel gaat vergelijken.

Het kiessysteem kostte sp.a een zetel

Bij de gemeenteraadsverkiezingen worden de stemmen niet evenredig verdeeld om het aantal zetels te bepalen. In plaats van het systeem D’Hondt waarbij de partij die het meest stemmen kan bieden per zetel, dat aantal ook haalt, wordt bij de gemeenteraadsverkiezingen het systeem Imperiali toegepast. Dat systeem bevoordeelt de grote partijen.

Hier in Oud Heverlee speelt dat de sp.a parten: een zetel die nu naar de CD&V gaat, zou met het systeem D’Hondt naar de sp.a zijn gegaan. Voor de andere partijen maakt dit geen verschil uit.

Een groen-links kartel leverde één zetel meer op

 Voor de verkiezingen waren er een aantal bescheiden pogingen om een kartel tussen Groen! en sp.a te vormen. Mocht dat gelukt zijn en het kartel evenveel stemmen hebben gehaald als de twee partijen nu apart behaalden, had dit niet zoveel effect gehad. Het kartel Groen!-sp.a zou dan samen zes zetels behaald hebben, de CD&V zou er één ingeleverd hebben

Geen nipte zetelverdeling

Soms komt het bij verkiezingen op een paar stemmen aan om een zetel te laten verschuiven tussen twee partijen. Dat was nu niet het geval. 150 stemmen meer zou geen extra zetel hebben opgeleverd voor sp.a, Groen! of CD&V. Voor Fusiebelangen hadden 150 stemmen meer wel volstaan voor een extra zetel ten koste van CD&V.

De coalitiemogelijkheden

Wiskundig waren er niet zoveel mogelijkheden om een meerderheid met twee partijen te vormen: dat kon tussen Fusiebelangen en CD&V (16 zetels op 21), maar ook tussen CD&V en Groen! (11 zetels op 21) en Fusiebelangen en Groen! (11 zetels op 21). Sp.a met twee zetels kon enkel in een tripartite aan de bak komen.

Politieke wiskunde liet enkel een coalitie toe tussen CD&V-Fusiebelangen of tussen CD&V-Groen! of CD&V-Groen!-sp.a. Noch voor Groen!, noch voor sp.a was een coalitie met Vandezande als burgemeester denkbaar of haalbaar.

De afloop is bekend: de CD&V had bijzonder weinig tijd nodig om te concluderen dat 11 zetels in een CD&V-Groen!-coalitie veel te veel risico’s hield op één dissident (van Groen!, CD&V of N-VA) die een hele meerderheid zou kunnen gijzelen. En meteen liet CD&V ook de burgemeester-sjerp opnieuw aan Vandezande, die daarvoor een meerderheid binnen het schepencollege (voortaan zit ook de OCMW-voorzitter in het schepencollege), het OCMW-voorzitterschap en het VKT-voorzitterschap prijs gaf. Of en wat er aan inhoudelijke toegevingen werd afgesproken, is nog vertrouwelijk: dat merken we wel bij het beleidsakkoord.

Tremelo: anders onderhandelen kon ook

Dat Marianne Thyssen ondanks een hoger aantal voorkeurstemmen genoegen nam met een akkoord waarbij Albert Vandezande zes jaar burgemeester kan blijven, stelt ongetwijfeld een reeks van haar kiezers teleur. Het klopt dan wel dat Fusiebelangen de grootste partij bleef, en ook in de rechtstreekse verkiezing van een burgemeester dat Vandezande zou zijn geweest.

Maar kijk even naar wat in Tremelo gebeurde met gelijkaardige verhoudingen in de uitslag als hier. Daar haalde CD&V 8 zetels van de 23 en gaat er scheep met de VLD die 7 zetels behaalde. Net als hier haalde de lijsttrekker van de kleinere partij meer voorkeurstemmen. De CD&V-lijsttrekker haalde 1018 stemmen, die van de kleinere VLD 1020 stemmen. Er werd afgesproken om het burgemeesterschap te verdelen tussen de lijsttrekkers van VLD en CD&V: elk drie jaar burgemeester. Zo had het dus ook hier gekund.

Geen Tremelo maar ook geen Waterloo

Bij de onderhandelingen zat CD&V in een zetel en Fusiebelangen in de tang. Fusiebelangen kon enkel met CD&V een akkoord maken want een coalitie met Groen! was duidelijk uitgesloten. CD&V kon daarentegen wel wegkomen met de andere partijen. Voor een beetje onderhandelaar een ideale uitgangspositie.

Kortom: had CD&V zich sterk gemaakt om het burgemeesterschap op te eisen, dan had men alle troeven om dit te behalen, ook in een coalitie met Fusiebelangen. Zo hard wou CD&V het duidelijk niet spelen, en nam snel genoegen met weer zes jaar Vandezande in ruil voor een zware prijs: het OCMW-voorzitterschap, de meerderheid in het schepencollege (waar zelden of nooit wordt gestemd), het inleveren van het VKT-voorzitterschap door Fusiebelangen.

Het tijdsverloop van de onderhandelingen is tekenend. Groen! kreeg meteen na het bekendmaken van de resultaten van CD&V te horen dat een gesprek geen zin had. Een beperkte groep bedisselde alles verder. Bij Fusiebelangen is dat nu eenmaal de regel, bij CD&V werden de kandidaten op de lijst “ingelicht” na 20u toen het akkoord met Fusiebelangen al ondertekend was. Volgens sommige deelnemers helemaal geen vrolijke CD&V-vergadering, ondanks de feestelijk goede uitslag. Terwijl de CD&V-vergadering nog aan de gang was, kon een glunderende Albert Vandezande het ondertekende akkoord voor de ROB-camera’s toelichten. Allicht prijkten toen al de eerste zo gegeerde CD&V-handteke­ningen op de officiële akte waarmee hij werd voorgedragen als burgemeester.

Alvast één CD&V-kandidaat verloor die avond de vijf bakken bier die hij er op had verwed dat Marianne burgemeester zou worden als ze meer voorkeurstemmen had dan Vandezande.