Uit ADO 146

De rubriek van de moderne allochtoon

Oud-Heverlee etimologisch verklaard

Soms vraagt een mens zich Luc-De-Vos-gewijs af waar de naam Oud-Heverlee eigenlijk vandaan komt. In illo tempore, meer bepaald ADO 29, heeft Marcel Baert hier een heel interessante aanzet voor gegeven. Maar zoveel jaar later en met de impact van het www is de tijd gekomen om een definitief antwoord te zoeken. Alhoewel, simpel is het niet, ik was al van toen ik aan het artikel begon, ontgoogeld: ik vond het niet op Google. Van Bierbeek, mijn heimat, is de ontstaansgeschiedenis
genoegzaam gekend.

Er zijn twee versies die beide met Keizer Karel te maken hebben. Toen Keizer Karel incognito op bezoek was, was het net Bierbeek-kermis en was heel het dorp beschonken. Keizer Karel was daar zo kwaad om dat hij beval om al het bier in de beek te gooien: zo werd het een bierbeek.
Het is alweer Leuven – net zoals met de Oud-Heverleese voetbalcentjes – dat hier zijn profijt mee deed. Het was wachten tot de Bierbeek in de Dijle vloeide, scheppen en Stella Artois ontstond. Een tweede gelijkaardige maar eerder vrouwvriendelijke en manonvriendelijke versie vertelt dat toen keizer Karel op bezoek zou komen de vrouwen van het dorp zo bevreesd waren dat de mannen dronken zouden zijn dat ze alle drank in de beek gooiden.

Zo eenduidig is het verhaal in Oud-Heverlee spijtig genoeg niet.

Misschien is Oud-Heverlee wel het oorspronkelijke Heverlee. Op reis in Frankrijk tref je vaak uitgestorven dorpjes aan met als toevoeging: … le vieux of la vieille: het oorspronkelijke dorp dat nadien even verder werd heropgebouwd. Ook Turnhout is van Oud-Turnhout afkomstig. Het oude Heverlee heeft tot in de zestiende eeuw onbewoond gestaan tot de bevolkingsdruk aan het begin van de achttiende eeuw met de expansie van de brouwerijen Artois Heverlee tot uitbreiding noopte. Oud-Heverlee kreeg een tweede leven. Zoals nu door de hoge prijzen van de huizen in het Leuvense Hautem, Boutersem en zelfs Tienen terug bewoond raken.

Een tweede piste is dat in onze gemeente de Leuvenaars het hout ging halen, inderdaad zoals heden onze voetbalcenten. ‘Oud’ van Hout of Woud. Al de bossen en bomen zo immens dat je er in die tijd het bos niet meer kon door zien. Een groot regenwoud waar menig boskapper, niet te verwarren met de bospoeper, zijn brood verdiende. Karrenvrachten vol zie ik ze in mijn verbeelding rijden over de heirbaan: een stukje hiervan is beschermd gebleven en kan je na een vorstperiode vaststellen aan de vijvers van het Zoet Water op de Noë straat en aangrenzende voetpaden.

Een andere mogelijkheid ligt me nauw aan het hart omdat ze in het verlengde ligt van mijn Bierbeekse roots. Als je goed luistert spreken de lokale mensen hier Oud-Heverlee uit als: ‘aauwt-iever’. Gezien we op de taalgrens liggen komt ‘iever’ van ‘ivre’, zat: de plaats waar men zich kwam bezatten. Dat is nog steeds te zien aan de kanten van het Zoet Water: 1000 terrassen in Rome kunnen er niet aan tippen. Een gezonde ziel kan inderdaad niet in een droog lichaam wonen.

Anderen zeggen dan weer dat ‘iever’ het plaatselijk dialect is voor ‘courage hebben’, voor doorzetting, er moed op hebben. Zo gaat men iemand die ziek is of een groot werk te doen heeft, veel ‘iever’ toewensen. Of er nog doorzetting in onze gemeente is, is de vraag want aan de onvoltooide werken in Oud-Heverlee te zien, verandert er weinig aan de gemeente. Ik zou zeggen: verlies je moed niet, er zijn te weinig eerlijke vinders.

Hever zou ook afkomstig kunnen zijn van ‘Havera’: geitenbosje. Of een bokje op een weide van zandgrond. Bij mij thuis blijkt uit de grondontleding inderdaad dat er sprake is van zanderig leem of was het lemig zand.
Het zou een interessante piste kunnen zijn om de geiten uit onze gemeente in kaart te brengen. Of Leterme uit te nodigen om een voordracht te komen geven over iets waar hij niet alleen verstand van maar ook plezier aan heeft.

Ten slotte zou Oud-Heverlee te maken kunnen hebben met de vele West-Vlaamse inwijkelingen en de rijke bewoners van onze gemeente: de gouden gemeente. Vroeger was Leuven de enige unief waar de katholieke West-Vlamingen naar toe mochten. Er zijn dan ook massa’s West-vlamingen blijven hangen. Met hun g/h probleem is het oorspronkelijke Goud-Heverlee vervangen door Houd-Heverlee. Een gouden gemeente om in te wonen wetende dat we in de top staan van rijkste gemeenten van Vlaanderen volgens de Knack, de Dag Allemaal, de Bond van Grote en Jonge Gezinnen en de slimste mens.

Korbeek-Dijle: Korbeek komt van het Nederlandse korren (murmelen) en betekent dus de murmelende beek. Het bijvoegsel Dijle is de naam van de rivier die in 1008 Thilia genoemd werd. Dit betekent water met aalkleur dat verklaard wordt door de grote hoeveelheid zavel die de rivier meevoert.

Leefdaal: werd tijdens de twaalfde eeuw Levendale en Levedale genoemd. Het betekent vallei der rozelaren of meer waarschijnlijk vallei van de Levenbeek. Meer fantastische etymologieën maken van Levendale de vallei van het leven of leiden deze naam af van de Levasken, een stam onderworpen aan de Nerviërs.

Bertem is blijkbaar een samentrekking van Beritjahaima – huis in het moeras