Uit ADO 141

Het vliegtuig dat crashte
in Vaalbeek in 1945

In het vorig nummer van Achterdoechelen namen we een vraagje op om meer te weten te komen over een Brits vliegtuig dat op 7 februari 1945 neerstortte in Vaalbeek. Een onderzoeker uit Sint Joris Weert, Dirk Vander Hulst, zocht meer info en ooggetuigen.

Britse militaire bronnen

Woensdag 7 februari 1945 om 14u05 stegen 12 Mustang III's van het 234 Squadron op van de luchtmachtbasis Bentwaters, nabij Ipswhich in Engeland. Een van de Mustangs, de machine met registratienummer FB115, werd bestuurd door Warrant Officer James Morgan Harris. Mustang FB115 had hij nooit eerder gevlogen. Gewoonlijk was het een Nederlandse RAF piloot, Rudy Ockerse, die met de FB115 vloog. Slechts 1 uur en 10 minuten later brak de FB115 boven Vaalbeek uiteen. Het viel te pletter net ten noorden van het munitiedepot, in het Groenveld. Vermoedelijke oorzaak van dit vliegongeluk was het aanvriezen van de vlieginstrumenten.

In de ongevallenkaart van Mustang FB115 lezen we volgende opgaven:
'In vlucht - vliegtuig uit controle omwille van onbekende redenen - hoogstwaarschijnlijk aanvriezen van instrumenten. Vliegtuig brak uiteen toen piloot optrok uit een duikvlucht. Mogelijk controle verlies tengevolge van foutief instrumentvliegen. De mogelijkheid van een botsing in de lucht kan niet worden uitgesloten, maar wordt onwaarschijnlijk geacht.'

Jim en zijn eskader waren die bewuste namiddag opgestegen voor een escorte missie. Samen met andere jachteskaders zouden ze een luchtvloot van 100 Lancaster bommenwerpers begeleiden. Die Lancasters viseerden de synthetische olieraffinaderij "Krupp Treibstoffe Werke G.M.B.H" te Wanne-Eickel, bij Dortmund in het Duitse Ruhrgebied. Jims eskader zou op een bepaald coördinaat contact maken met de bommenwerpers en dan koers zetten richting Wanne-Eickel, maar barre weersomstandigheden dwarsboomden dit plan. Boven België en het continent hing er een front. Dichte wolken tussen een hoogte van 300 meter tot 10 km verhinderden het zicht zodat piloten op instrumenten moesten vliegen (= blindvliegen). Bij het stijgen doorheen de wolken deed zich daarenboven ijsvorming voor op de vliegtuigen. De 12 Mustangs splitsten zich op in secties van 4 toestellen. Jim vloog in de "blauwe sectie" in positie 4.

Zo lezen we:
'Piloot Harris vloog als "Blauwe 4" in nauwe formatie doorheen de wolken. Op 8,3 km  hoogte raakten de instrumenten om blind te vliegen van de sectieleider onklaar en "Blauwe 3" probeerde het over te nemen van de leider. Tegen dan was de toestand uiterst slecht zodat ook de sectie opsplitste. "Blauwe 4" werd laatst gezien toen hij wegdraaide. Nadien werd hij niet meer gehoord over de radio.

Waarschijnlijk kreeg ook Jim problemen met de blindvlieginstrumenten waardoor hij in de wolken de controle over zijn Mustang verloor. Tengevolge van belemmering door ijs draalden die instrumenten, gaven willekeurige aanduidingen of blokkeerden geheel. Eens de piloot de houding van zijn toestel corrigeerde op basis van willekeurige aanduidingen was alles mogelijk, dikwijls resulteerde dit in een ongecontroleerde duikvlucht. Wanneer het toestel hierdoor al niet crashte, brak het in duikvlucht vaak uiteen door overmatige spanning op het vliegtuiggeraamte.  

Jim was niet de enige piloot die te betreuren viel tijdens deze operatie. Ongeveer rond hetzelfde tijdsstip stierven F/Sgt. Elliott (122 Squadron) en W/O Luffman (126 Squadron). Hun Mustangs stortten stuurloos, respectiefelijk te Anzegem en te Hamme-Lokeren, neer. Twee ervaren RAF piloten, W/Cdr. Bird-Wilson en F/Lt. Sparrow, verloren ook de controle over hun machine vanwege een falend vlieginstrument, doch wisten tijdig de controle over hun toestel te herstellen (W/Cdr. Bird-Wilson verloor hoogte van 8 km tot 2 km hoogte).

Julia Verstappen
uit Vaalbeek

Meteen na het verschijnen van het artikel in Acherdoechelen kregen we een reactie van Julia Verstappen uit Vaalbeek. Julia Verstappen was toen 22 jaar oud, en woonde in haar ouderlijk huis, toen nog een boerderij in de Grezstraat.  Ze zag het vliegtuig overkomen, het kwam van over Heverleebos, ongeveer uit de richting Leuven en volgde de richting van de Grezstraat .

De keukendeur stond open en ze hoorde een lawaai ‘tekketekketek’ van een vliegtuig dat ze zagen overkomen. Ze zei nog  “diene heeft iets aan de hand’. Het vliegtuig vloog erg laag, kraakte van alle kanten en de motor sputterde geweldig tegen. Het verloor boven Vaalbeek een wiel en een staafke dat neerkwam op het einde van de Grezstraat, achter de tuin waar nu de burgemeester woont.  Dat staafje heeft ze toen meegenomen, en heeft ze nu nog. Het wiel lag er ook maar was veel te zwaar.

Het vliegtuig volgde de richting van de Grezstraat, ging zo het veld in en stortte neer op een stuk landbouwgrond waar toen de Groenstraat was, wat nu de Monarkenweg heet. Inmiddels is dat stuk grond een bosje geworden, ten westen van de Monarkenweg.

De piloot zelf was veel te laat gesprongen. Zijn parachute was praktisch niet open gegaan.  “We mochten daar niet bij en we moesten op de weg blijven staan. Ge zag het vliegtuig op de helling in stukken liggen. Die parachute hing daar en hij stak met zijn voeten wijd de grond in.“

Van een Duits vliegtuig heeft Julia niets gemerkt. Later zijn ze te weten gekomen wie die piloot was, en waar hij in Heverlee werd begraven. Ze zijn het graf wel eens gaan bezoeken en hebben er ook bloemen gezet.

Ook René Haine uit de Lijsterstraat in Blanden reageerde op de oproep in Achterdoechelen in verband met het neergestorte vliegtuig in Vaalbeek. René Haine was toen het gebeurde 17 jaar oud, en woonde toen aan de Naamsesteenweg in Blanden . Het ouderlijk huis werd later onteigend voor de aanleg van de expressweg.

Op het moment van de vliegtuigcrash waren er hier geen Duitsers meer, het offensief van de Amerikanen was aan de gang, er waren nogal wat troepenbewegingen naar en van de Ardennen, de slag om de Ardennen was toen al voorbij .

Die dag was het bewolkt, hij hoorde in huis plots het geluid van mitrailleurs, liep buiten kijken en zag een Brits vliegtuig dat van over het Mollendaalwoud kwam ongeveer vanuit de richting Bierbeek, en zo de Naamsesteenweg dwarste achternagezeten door een Duits vliegtuig met hakenkruis logo dat er blijkbaar op geschoten had.

René is toen gaan kijken met andere jongeren op de plaats waar het vliegtuig neergestort was. Rene heeft zelf het vliegtuig zien liggen, er stonden al Engelse soldaten bij. Die jaagden hen weg, grepen dreigend naar hun stengun, zij vroegen “souvenir” en kregen een stukje metaal mee, en moesten toen weg wezen.